1. Là mặt trời, từng sưởi ấm tim tôi,
nàng ngọt ngào và ân cần tiết lộ
sự việc xong lại bác bỏ, chứng minh;

4. về phần tôi, cũng thừa nhận là mình
đã lầm sai nên trước nàng lúc ấy
tôi ngước lên định thừa nhận tuy nhiên;

7. một cảnh tượng bỗng hiện ra lập tức
thu hút tôi vì nó ở rất gần
khiến cho tôi quên cả lời thú nhận.

10. Giống như kính sạch bong không tỳ vết
hay những vùng nước lặng gió trong veo,
không quá sâu có thể nhìn tới đáy,

13. những khuôn mặt của chúng tôi phản chiếu
trông nhạt nhòa như ánh sáng ngọc trai
trên vầng trán mà mắt thường cũng thấy;

16. vì vậy tôi thấy nhiều hồn ở đấy
luôn sẵn sàng để nói chuyện giống như
một người đã từng yêu mình thái quá.

19. Tôi đã nghĩ đến những hình phản chiếu
ngay sau khi nhìn thấy họ, cho nên
quay lại xem họ là ai lúc ấy;

22. không thấy gì, tôi liền quay người lại
và nhìn sang người hướng dẫn dịu hiền,
khẽ mỉm cười, ánh mắt nàng thánh thiện.

25. "Đừng ngạc nhiên”, nàng bảo tôi, "khi thấy
ta cười chàng vì suy nghĩ ngây thơ,
bởi sự thật chàng vẫn chưa chạm đến,

28. nhưng nó khiến chàng quay tròn trong đó;
những limh hồn bị ràng buộc ở đây,
đều có thật vì họ quên lời hứa.

31. Vì vậy chàng hãy chuyện trò cùng họ;
lẽ thật soi sẽ khiến họ hài lòng
và họ sẽ không rời xa ánh sáng”.

34. Tôi hướng đến một linh hồn có vẻ
đang khát khao được nói nhất lúc này,
tôi bắt đầu, lòng tràn đầy háo hức:

37. "Hỡi linh hồn được sinh ra tốt đẹp,
đang sống trong một thế giới vĩnh hằng
không nếm trải, chả bao giờ hiểu được,

40. tôi rất vui nếu được hồn cho biết,
tên tuổi và số phận nữa, chẳng hay…”
Linh hồn đó nhìn tôi cười rồi nói:

43. "Lòng bác ái không bao giờ đóng cửa
trước yêu cầu chính đáng ấy giống như,
Chúa cũng muốn mọi điều tương tự thế,

46. Ở trần gian tôi vốn là trinh nữ
và nếu người cố nhớ lại thì tôi
sẽ chẳng giấu vẻ đẹp này lúc trước,

49. Piccarda, chắc người chưa quên được,
tôi sống cùng người hưởng phước ở đây,
trên thiên cầu quay lúc nào cũng chậm.

52. Mọi cảm xúc của chúng tôi chỉ cháy
theo niềm vui và ý muốn Thánh linh,
hay thích ứng hòa hợp cùng ý Chúa.

55. Trạng thái này dường có hơi khiêm tốn,
bởi lời thề của tất cả chúng tôi
thường bỏ quên, hoặc không ai thực hiện”.

58. Tôi bảo nàng: "Với vẻ ngoài kỳ diệu,
và có gì trông rất đỗi thiêng liêng
làm thay đổi hình ảnh nàng ngày trước:

61. vì vậy mà tôi không sao nhớ được;
nhưng nhờ nàng đã gợi mở giúp tôi,
dễ dàng hơn khi hình dung khuôn mặt.

64. Nhưng hãy nói: ở nơi đang hạnh phúc,
nàng có mong lên cao nữa hay không
để chiêm ngưỡng và hiệp thông với Chúa?”

67. Nàng thoáng cười nhìn các linh hồn khác;
rồi trả lời với dáng vẻ mừng vui,
như tình yêu thiêng liêng đang tràn ngập:

70. "Người anh em, chúng tôi đều thỏa mãn
ước mong từ sự bác ái, cho nên
không khát khao những gì mình không có.

73. Nếu chúng tôi muốn lên cao hơn nữa,
thì điều này trái quy luật tự nhiên,
bởi Chúa đã đặt chúng tôi ở đó;

76. quan sát thêm, tìm hiểu người sẽ rõ
bác ái là điều cần thiết ở đây
không thể đi ngược lại ở chốn này.

79. Điều cần thiết để sống đời hằng phúc
phải giữ mình theo mong ước thiêng liêng
để tất cả cùng hòa chung thánh ý;

82. trong thiên quốc có rất nhiều vị trí
mà Chúa trời đã phân định, chúng tôi
được sắp xếp theo cách Nhà vua thích.

85. Còn ý Ngài là phúc lành ban xuống:
hướng chúng tôi tới biển cả mênh mông,
nơi mọi vật đều cùng nhau hướng đến”.

88. Sau đó tôi mới rõ ràng mọi điểm
trên thiên đường, ân sủng Đấng Tối cao
khi ban xuống cũng mỗi nơi mỗi khác.

91. Nhưng thói đời, dù đã ăn no chán
thấy món ngon mắt lại đói gọi thêm,
rồi cảm ơn vì họ đã mang lên,

94. tôi cũng vậy đầy tò mò háo hức,
bèn hỏi nàng về sợi dọc sợi ngang
tấm vải mà vẫn đang dệt dở dang.

97. "Trên thiên đàng, một phu nhân cao quý
cả cuộc đời thật hoàn hảo cho nên
dưới trần thế vẫn làm theo quy tắc,

100. mặc quần áo và mang khăn che mặt
lúc chết đi, vẫn chấp nhận cùng chồng
giữ lời hứa với tinh thần bác ái.

103. Ngày còn trẻ, tôi cũng như cô ấy,
trốn nhân gian, ẩn dưới áo nhà tu
và phát tâm, nguyện đi theo giáo phái.

106. Rồi nhiều gã chỉ quen làm điều xấu,
đã bắt tôi rời tu viện yêu thương:
chỉ Chúa biết cuộc đời tôi sau đó.

109. Sự huy hoàng mà người đang nhìn thấy
bên phải tôi, nguồn sáng ấy thắp lên
vẻ rực rỡ khắp thiên đường hy vọng,

112. những điều tôi nói về mình, cũng đúng
với một người đã bị họ tước đi
khỏi đầu bà một tấm khăn thánh thiện,

115. Nhưng ngay khi phải rời xa tu viện,
bà vẫn luôn trung thành với tấm khăn
chưa bao giờ bức màn rời khỏi ngực.

118. Ánh sáng đó là Costan(za) vĩ đại
người tạo ra từ cơn gió Soave
trận cuồng phong thứ ba và là cuối”.

121. Nàng nói xong bèn cất lên tiếng hát
Ave… rồi nàng biến mất hệt như
một vật thể dưới nước sâu chìm xuống.

124. Tôi dõi theo cho đến khi không thể
nhìn thấy nàng, phút hình bóng mờ tan,
tôi quay lại khát khao nhìn say đắm,

127. nhưng ánh sáng tỏa từ nàng quá chói
đến mức tôi không chịu nổi, mắt tôi
cứ hoa lên, đầu óc thì choáng váng;

130. và điều đó khiến tôi dừng việc hỏi.




Chú thích: 3
1. Beatrice là tình yêu đầu tiên của Dante, nàng được ví với mặt trời vì Beatrice là ánh sáng có khả năng làm sáng tỏ những nghi ngờ của Dante về vấn đề đức tin.
14-15. Đây là thời trang của phụ nữ ở thế kỷ XIII - XIV, họ thường đeo một viên ngọc trai treo trên vương miện hoặc một tấm lưới ở trên trán.
16-18. Ám chỉ câu chuyện về người thợ săn nổi tiếng với vẻ ngoài đẹp trai Narcissus trong thần thoại Hy Lạp, và Metarmophoses (III, 413-510) của Ovid.
+ Vì quá yêu hình ảnh của mình phản chiếu dưới mặt nước, Narcissus đã đau khổ lao xuống sông tự tử do tình yêu của mình không bao giờ được đáp lại.
+ Trong trường hợp này, Dante đã mắc sai lầm ngược với Narcissus, khi tin rằng hình ảnh được phản chiếu là thật nên quay lại tìm.
33. Ánh sáng: ý nói sự thật (hay lẽ thật).
49. Piccarda Donati, nữ quý tộc Ý, trẻ đẹp và sùng đạo đã được nhắc đến ở Luyện ngục 24: 11.
51. Thiên đường Mặt trăng: vùng trời gần Trái đất nhất và có bán kính nhỏ nhất, vì vậy nó quay chậm hơn các Thiên đường còn lại.
53. Thánh linh: ý nói Chúa Thánh linh hay Chúa Thánh thần (chúa ngôi Ba)
54. Ý nói Chúa Cha (God)
66. Hiệp thông là sự giao tiếp, chia sẻ, quan tâm, yêu thương giữa các Kitô hữu với nhau, hoặc với Chúa.
+ Nguyên văn: per più farvi amici (kết giao bạn bè nhiều hơn: ý nói là yêu Chúa nhiều hơn)
69. Tình yêu thiêng liêng (tình yêu đầu tiên): ý nói Chúa Thánh Thần.
73-75. Ý nói, nếu chúng tôi muốn trở nên vượt trội hơn (siêu phàm), mong muốn của chúng tôi sẽ trái ngược (bất hòa) với ý muốn của người (Đức Chúa Trời) đã đặt chúng tôi ở đây;
+ Trái quy luật tự nhiên: ý nói đi ngược lại Tạo hóa (hay chống lại ý Chúa).
76-78. Ý nói, nếu quan sát tốt bản chất của sự bác ái (78), bạn sẽ thấy rằng việc làm ngược lại ý Chúa là không thể xảy ra trên thiên đường (76); tinh thần bác ái là điều cần thiết ở đây (77).
80. Mong ước thiêng liêng: tức "ý nguyện của Chúa” (hay Thánh ý).
96. Tấm vải dệt dở dang: được ví như lời thề còn dang dở.
97. Phu nhân cao quý: ý nói Clare xứ Assisi (1194–1253), một thánh nữ người Ý, có tên khai sinh là Chiara Offreduccio. Bà là một trong số những tín đồ đầu tiên của Thánh Francesco (Francis) thành Assisi. Clare xứ Assisi đã thành lập một dòng tu cho phụ nữ nghèo (Order of Poor Ladies) theo truyền thống Francesco, và đã viết Quy tắc sống cho họ. Đây được coi là bộ hướng dẫn tu hành đầu tiên do một phụ nữ viết.
99. Ý nói các quy tắc do Clare đã viết cho dòng tu ‘những phụ nữ nghèo’ do bà thành lập.
101. Người chồng ở đây ám chỉ Jesus Christ vì theo phép ẩn dụ về cuộc hôn nhân huyền bí xuất phát từ Kinh thánh và được sử dụng rộng rãi bởi các tác giả văn học tôn giáo thế kỷ XIII và XIV: người phụ nữ kể từ khi trở thành một nữ tu, thì coi như đã kết hôn với Đấng Christ.
113. Ám chỉ Costanza d'Altavilla, hay Constance I of Sicily (Palermo, 1154 -Palermo, 1198), vợ của Hoàng đế Henry VI nhà Swabia và là mẹ của Frederick II.
115. Theo một truyền thống phổ biến thời bấy giờ, Constance ở tuổi ba mươi vẫn chưa lập gia đình, nên có những giả định cho rằng bà quan tâm đến cuộc sống tu viện. Tuy nhiên, điều này không có bất cứ tài liệu nào xác thực.
+ Dante là một trong số những người tin theo những giả định trên nhưng nhà thơ vẫn trân trọng vẻ thánh thiện huy hoàng vây xung quanh một nữ hoàng vĩ đại.
116. Ý nói trung thành với quy tắc của một nữ tu.
117. Ý nói vẫn tiếp tục giữ quy tắc đó trong tim mình.
118. Costanza vĩ đại hay Costanza d'Altavilla (câu 113), là con gái của Ruggero II, vua của xứ Sicilia. Năm 1185, bà kết hôn với Hoàng đế Henry VI nhà Swabia. (con trai thứ hai của Federico Barbarossa).
+ Bà là nữ hoàng cuối cùng của Nhà Altavilla, nữ hoàng của Sicily, nhiếp chính vương cho con trai của bà là Frederick II của Swabia và phụ chính hoàng hậu (với tư cách là vợ của Henry VI của Swabia).
119. Ngọn gió Soave: ý nói nhà Swabian (vì Soave: là Swabian).
+ Thuật ngữ gió ở đây được hiểu là Vinh quang, Quyền lực và cũng là Niềm tự hào.
120. Ngọn gió thứ ba và là cuối (cùng): ý nói Frederick II, người được sinh ra bởi Costanza d'Altavilla và Hoàng đế Henry VI nhà Swabia.
+ Sau khi truyền đến Frederick II, thì ngôi vị hoàng đế của nhà Swabia không còn ai tiếp nối.
122. Ý nói bài thánh ca Ave Maria.