DANTE VÀ TÁC PHẨM LA DIVINA COMMEDIA
- Cập nhật: Thứ sáu, 18/3/2022 | 1:14:49 PM
Được mệnh danh là “Kinh Thánh của thời Trung cổ”, La Divina Commedia (ban đầu được Dante gọi là Comedìa theo tiếng Hy Lạp và phương ngữ Toscan), là một tác phẩm thơ tự sự bao gồm ba phần: Địa ngục (Inferno), Luyện ngục (Purgatorio), và Thiên đường (Paradiso); mỗi phần đều có 33 khúc (canto), và 1 khúc mở đầu, tổng cộng gồm 100 khúc với 14.227 câu thơ.
.jpg)
|
|
Dante ở Verona, tranh của Antonio Cotti
|
Dante Alighieri có tên tiếng Ý đầy đủ là Durante di Alighiero degli Alighieri.
Ông là một nhà văn, nhà thơ, và là một chính trị gia người Ý trong giai đoạn hậu kỳ trung cổ. Dante cũng được coi là cha đẻ của tiếng Ý sau khi ông hoàn thành bản trường ca Comedìa (tiếng Ý hiện đại: La Divina Commedia) được đánh giá là xuất sắc nhất thời kỳ văn minh trung cổ và là tác phẩm vĩ đại của nền văn học Ý cũng như thế giới.
Là con trai của Alighiero di Bellincione, một thương gia theo phái Guelph, và Bella degli Abati, một phụ nữ xinh đẹp nhưng yểu mệnh; Dante Alighieri được sinh ra ở Firenze, một thành phố nằm ở miền trung nước Ý và là thủ phủ của vùng Toscana, nơi từng là trung tâm thương mại và tài chính của châu Âu trong suốt thời kỳ trung cổ, và cũng là thành phố giàu có nhất của thời kỳ này.
Không một ai biết chính xác ngày tháng năm sinh của Dante, nên người ta thường căn cứ vào những ám chỉ trong bài thơ để phỏng đoán, ông có lẽ được sinh vào khoảng giữa tháng 5 và tháng 6 của năm 1265, trong một gia đình thuộc dòng dõi quý tộc cũ đã sa sút (nên cha ông đã không bị phái Ghibelline trả thù sau trận chiến Montaperti), dẫu vậy Dante Alighieri vẫn được hưởng một nền giáo dục điển hình như mọi thanh niên quý tộc lúc bấy giờ.
Điều may mắn nhất trong cuộc đời Dante có lẽ là được theo học tiếng Latin với Brunetto Latini tại trường Đại học Bologna, một trong những trường đại học nổi tiếng nhất thời trung cổ, và được vị học giả kiêm triết gia này truyền cho niềm yêu thích văn chương. Cũng từ ngôi trường này, Dante bắt đầu say mê thơ ca cổ đại, đặc biệt là thơ của Virgil, một nhà thơ lớn của La Mã, người đã sống cách thời đại của ông hơn 12 thế kỷ, nhưng Dante vẫn luôn ngưỡng mộ Virgil như người thầy tôn kính của mình.
Bên cạnh việc ham mê nghiên cứu và học hành, Dante cũng là người biết yêu và làm thơ từ lúc còn rất trẻ. Tuổi thanh xuân của Dante nổi bật với ba dấu ấn lớn, đó là: yêu đương, sáng tác và hoạt động chính trị.
Năm 1274, theo như lời kể trong Vita Nuova, Dante lần đầu tiên gặp Beatrice (Bice di Folco Portinari) khi mới 9 tuổi và dường như ngay lập tức ông đã yêu nàng say đắm, dù hầu như họ không bao giờ nói chuyện với nhau.
Năm 1282, Dante trở thành người chủ của gia đình sau khi mẹ và cha ông lần lượt qua đời.
Bắt đầu từ thời kỳ này, ông kết bạn và trao đổi thư từ với các nhà thơ trẻ như Guido Cavalcanti, Lapo Gianni, Cino da Pistoia… và họ đã cùng nhau trở thành những người lãnh đạo trào lưu thơ "Dolce stil novo” (Phong cách mới ngọt ngào).
Tất cả những bài thơ Dante đã viết khi còn trẻ đều được tập hợp trong tập Rhymes (Vần điệu), và qua đó người ta có thể tìm thấy dấu vết của sự tách rời ý thức khi Dante nhận ra những quan niệm triết học sai lầm của bản thân, cùng những cám dỗ của xác thịt và những thú vui thô tục thông qua bản thảo đầu tiên: Inferno.
Năm 1285, khi tròn hai mươi tuổi, Dante kết hôn với Gemma Di Manetto Donati, con gái của một gia đình quý tộc lớn, thuộc nhánh thứ hai của gia tộc Donati, người mà ông đã được đính ước khi mới mười hai tuổi.
Sinh trưởng trong một gia đình Guelph truyền thống, Dante cũng giống như hầu hết những người ở Firenze thời đó đã bị lôi kéo vào cuộc xung đột chính trị giữa hai phe phái lớn nhất bán đảo Ý lúc bấy giờ là Ghibellines (những người ủng hộ Đế chế) và Guelphs (những người ủng hộ Nhà thờ).
Ngày 11 tháng 6 năm 1289, Dante gia nhập đội kỵ binh Firenze và chiến đấu như một Guelph trong trận Campaldino.
Sau cái chết của Beatrice vào năm 1290, Dante vì quá đau buồn nên ông bắt đầu viết Vita Nuova (năm 1292), và sau đó (năm 1294) ông chuyển sang nghiên cứu triết học và thần học, đặc biệt là về Aristotle và St. Thomas.
Để tiếp tục sự nghiệp chính trị của mình, Dante đã ghi danh vào Hội bào chế thuốc (Apothecaries), và trở thành dược sĩ theo một sắc lệnh ban hành vào năm 1295, dành cho giới quý tộc nếu họ muốn tham gia vào bộ máy chính quyền của thành phố.
Tuy nhiên, sau khi giành thắng lợi trước đối thủ Ghibellines trong trận chiến Campaldino (năm 1289) thì những người Guelphs da trắng và da đen, lại bắt đầu chia rẽ bởi những quan điểm chính trị khác biệt. Lúc này, Dante đã chọn đứng về phía những người da trắng để bảo vệ nền độc lập của thành phố trước khuynh hướng bá quyền của Nhà thờ, đại diện là Giáo hoàng Bonifacius VIII, người luôn muốn can thiệp vào các quyết định dân sự của chính quyền thành phố Firenze.
Khi nội bộ phái Guelphs ngày càng bị chia rẽ bởi những bất đồng không thể hàn gắn, Dante trở nên tích cực hơn trong các hoạt động chính trị. Ngày 15 tháng 6 năm 1300, ông đã được bầu chọn là một trong sáu Priors (quan tòa cao cấp nhất) của Firenze.
Trước việc phe Trắng giành được quyền lực trước và trục xuất phe Đen khỏi Firenze, Giáo hoàng Bonifacius VIII đã lên kế hoạch cho quân đội chiếm lại thành phố.
Năm 1301, em trai của vua Pháp (Philippe IV) là Charles of Valois, dự kiến sẽ đến thăm Firenze vì được Giáo hoàng bổ nhiệm làm người hòa giải cho Toscana. Nhưng chính quyền thành phố lại tin rằng Charles đã nhận được những chỉ dẫn không chính thức khác, nên quyết định gửi một phái đoàn đến Roma, và Dante cũng nằm trong số những đại biểu này.
Ngày 1 tháng 11 năm 1301, Bonifacius VIII nhanh chóng giải tán phái đoàn và yêu cầu Dante ở lại Roma, trong lúc quân đội của Charles cùng với phe Đen tiến vào Firenze. Chỉ trong sáu ngày, đội quân này đã phá hủy nhiều nơi trong thành phố và giết chết rất nhiều Guelphs Trắng, kẻ thù của họ. Sau đó, một chính phủ mới của phe Đen được thiết lập, và Cante dei Gabrielli da Gubbio được bổ nhiệm làm thống đốc (podestà) của Firenze.
Tháng 3 năm 1302, cùng với gia tộc Gherardini, Dante đã bị kết án lưu vong trong hai năm và phải đóng một khoản tiền phạt lớn vì bị cáo buộc tham nhũng và có hành vi sai trái về mặt tài chính trong khoảng thời gian Dante là trưởng tu viện thành phố. Dante đã không đóng khoản tiền phạt này, một phần vì tin rằng mình không có tội và một phần tất cả tài sản của ông ở Firenze đã bị phe Đen tịch thu. Do vậy Dante đã bị kết án lưu vong vĩnh viễn; và nếu dám quay lại Firenze, giáo hoàng Bonifacius cảnh báo, ông chắc chắn sẽ bị treo cổ (hoặc thiêu sống).
Không thể trở về thành phố quê hương, những ngày tháng đau khổ của Dante bắt đầu, khi ông bắt buộc phải sống lang thang hết thành phố này tới thành phố khác.
Từ năm 1304 trở đi, Dante đã rất nỗ lực tham gia vào một số hoạt động của phe Trắng để giành lại quyền lực, tuy nhiên ông luôn gặp thất bại vì có sự phản bội. Cay đắng trước việc bị kẻ thù đối xử tàn tệ, đồng thời ông cũng cảm thấy ghê tởm với việc đấu đá lẫn nhau trong nội bộ, nên Dante đã quyết định đi theo cách lựa chọn phe phái của riêng mình.
Năm 1310, Dante chuyển sang ủng hộ hoàng đế La Mã, Henry VII of Luxembourg với hy vọng khi quyền lực của đế quốc được khôi phục, điều này sẽ giúp cho ông trở lại Firenze. Nhưng thật không may, vào năm 1313 Henry bị sốt rồi qua đời.
Không còn bất kỳ hy vọng nào để trở về, Dante đành quay lại Verona, nơi Cangrande I della Scala có thể cho ông được sống trong một số điều kiện an ninh nhất định, và Dante lại tiếp tục công việc nghiên cứu của mình. Trong khoảng thời gian bắt buộc phải sống lưu vong này, Dante đã viết rất nhiều thơ cũng như chuyên luận và tiểu luận, mà sau này chúng được tập hợp trong các tác phẩm như De Vulgari Eloquentia (Hùng biện bằng tiếng bản xứ, c.1304), Convivio (Bữa tiệc, c.1304), De Monarchia (Chế độ Quân chủ, c.1309), Epistolae (Thư tín, c.1313)… Trong đó, Comedìa mặc dù được khởi thảo từ năm 1306 (cũng có người nói ông đã bắt đầu viết từ năm 1304, hoặc 1307 hay 1308 theo một số nhà bình luận) nhưng phải đến năm 1320 (hoặc sang năm 1321) ông mới hoàn thành.
Gần cuối đời (năm 1319), Dante chuyển đến định cư ở Ravenna, dưới sự bảo trợ của Lãnh chúa vùng này là Guido da Polenta.
Hai năm sau, ông được cử đến Venice với tư cách đại sứ. Lúc trở về từ Venice, Dante đã bị một cơn sốt rét tấn công và qua đời ở tuổi 56 vào đêm 13 rạng ngày 14 tháng 9 năm 1321 tại Ravenna, nơi có ngôi mộ của ông vẫn còn cho đến ngày nay.
Ghi chú: Vài nét về Guelf và Ghibelline
Guelf (tiếng Ý: Guelfi) và Ghibelline (tiếng Ý: Ghibellini) là hai phe phái chính trị đối lập trong lịch sử Ý thời trung cổ. Sự chia rẽ giữa những người Guelf (có thiện cảm với Giáo hoàng) và Ghibellines (có thiện cảm với các Hoàng đế Đức), đã góp phần vào cuộc xung đột kinh niên ở các thành phố phía bắc Italy trong thế kỷ XIII và XIV.
Nguyên nhân
Vào năm 1155, sau khi trở thành Hoàng đế của La Mã thần thánh, Frederick Barbarossa (1122 - 1190) người đã được chọn lên ngôi vua ở Frankfurt (năm 1152) đã tiến hành các chiến dịch quân sự ở Ý để mở rộng sức mạnh của đế quốc. Những người ủng hộ Hoàng đế sau này được gọi là Ghibellines; còn dân Lombard và những người sống trong các thành bang ở Ý chống lại cuộc xâm chiếm của Frederick Barbarossa trở thành những người Guelphs và được Giáo hoàng ủng hộ.
Tuy nhiên, trên thực tế, ban đầu các thuật ngữ "Guelf" (ra đời năm 1239) và "Ghibelline" (ra đời năm 1242) được sử dụng liên quan đến hai nhóm gia tộc đối lập nhau ở Florentine và Tuscan. Khi mà sự chống đối giữa họ ngày càng gay gắt, để tranh giành ảnh hưởng, các gia tộc của hai phe trên đã tìm cách liên kết với Đế chế hoặc Giáo hội để mưu lợi cho mình; và "Ghibellines" trở thành những người ủng hộ Hoàng đế, còn "Guelfs" thì quay sang nhờ cậy Giáo hoàng chống lưng.
Theo truyền thống Guelphs ở Ý là các đô thị: Perugia, Milan, Mantova, Bologna, Florence, Lucca, Padua;
Các gia tộc Guelph: Bolognese Geremei, Geniesese Fieschi, Milanese Della Torre, Rimini xứ Malatesta, Dal Sale xứ Ravenna và các triều đại của Obertenga như Ferrara xứ Este và một số chi nhánh của Malaspina.
Theo truyền thống Ghibellines (tức là thân đế quốc và ủng hộ nhà Swabian) là các đô thị Pavia, Asti, Como, Cremona, Pisa, Siena, Arezzo, Parma, Modena, Jesi (đã sinh ra Federico II).
Các gia đình Ghibelline: Veronese Della Scala, Bolognese Lambertazzi và Carrari, Comaschi Frigerio và Quadrio, Milan Visconti, Asti Guttuari, Tuscan Counts Guidi và Ubaldini của xứ Wales Florentines của Uberti và Lamberti, Pisans Della Gherardesca, Treviso da Romano, Sienese Salimbeni và Buônconti, Hầu tước Aleramici của Monferrato và các triều đại của Obertenga.
Tuy nhiên, do cơ hội chính trị, các thành phố và gia tộc theo truyền thống cũng thường xuyên (và không ngần ngại) khi chuyển đổi từ phe này sang phe kia.
----------------------
Trích trong Lời nói đầu của ấn bản NHỮNG KHÚC CA THẦN DIỆU được xuất bản lần đầu tại Nxb Khoa học Xã hội tháng 9-2021 nhân kỷ niệm 700 năm ngày mất của thi hào Dante (1321-2021)
Các tin khác
Inferno (/iɱˈfɛrno/) trong tiếng Ý có nghĩa là Địa ngục. Đây là phần đầu tiên trong sử thi La Divina Commedia của Dante Alighieri, một nhà văn, nhà thơ, và là một chính trị gia người Ý trong giai đoạn hậu kỳ trung cổ thế (kỷ 14).
Được xây dựng theo thuật toán và những con số bí ẩn (Numerology) đang rất thịnh hành ở thời Trung cổ, cấu trúc của Comedia nhìn chung hơi khá phức tạp vì nó luôn xoay quanh những con số được coi là thiêng liêng và huyền bí như 1, 3, 7, 9, 10, vì được cho là liên quan đến siêu linh, cùng với thuật chiêm tinh và các nghệ thuật bói toán tương tự khác. Nếu tất cả ba cõi đều tuân theo một mô hình chung là 9+1, thì con số 9 ở Địa Ngục - Luyện Ngục và Thiên Đường đều rất biến ảo. Dựa theo “7 đại tội” (đã được quy nạp trong thời kỳ đầu Kitô giáo), Dante đã tạo thêm 2 tầng trong Địa Ngục, căn cứ vào những tội lỗi phát sinh sau khi Kitô giáo ra đời để thành con số 9, như tội u minh của những người không chịu phép báptêm (vì họ đã chết trước đó hoặc chưa kịp chào đời) ở tầng một, và tội dị giáo ở tầng thứ sáu.
