1. Đến lúc này ngọn lửa kia vẫn cháy
nhà thơ nhìn nó lặng lẽ rời đi
không nói gì, ánh mắt đầy trìu mến,

4. một ngọn lửa sau đó liền tiến đến,
cùng âm thanh không rõ phát từ đâu
khiến chúng tôi phải nhìn lên đỉnh nó.

7. Con bò đồng Sisilia chợt rống
tiếng đầu tiên, đó là tiếng kêu than,
của chính kẻ đã tạo ra con thú,

10. tiếng gào thét vang lên đầy đau khổ,
giống hệt như bị tra khảo nhục hình
dù chỉ là vật bằng đồng mô phỏng;

13. vì vậy mà không có đường để thoát
khi lửa nung, tiếng la hét vang lên
ngôn ngữ cũng bị lửa làm biến dạng.

16. Nhưng từ lúc chúng tự tìm được lối
lên đỉnh, nơi lửa thắp sáng lung linh
một giọng nói chợt phát ra khi ấy.

19. "Hỡi người nói tiếng Lombar(dia) ban nãy”
chúng tôi nghe tiếng ai đó cất lên.
"Hãy đi đi, ta không phiền ngươi nữa,

22. có lẽ vì ta tới đây muộn quá,
không ngại thì hãy trò chuyện cùng ta;
ngươi thấy đấy dù rằng ta đang cháy!

25. Nếu như ngươi đang ở nơi yên ấm
bỗng rơi vào chốn tuyệt vọng tối tăm
ta đến đây mang theo cả lỗi lầm,

28. cho ta biết Rom(agna) đang hòa hay chiến;
ta là người đến từ núi Ocbi(no)
nơi Tever đã ra hàng và chết”.

31. Tôi cúi xuống và lắng nghe chăm chú,
cho đến khi thầy hướng dẫn huých tôi:
"Con nói đi, đây cũng là người Ý”.

34. Tôi bắt đầu không một giây chậm trễ,
bởi vì tôi đã chuẩn bị sẵn rồi:
"Hỡi âm hồn dưới kia đang ẩn náu,

37. Rom(agna) của ngươi, trong tâm quân bạo chúa,
trước đến nay nó luôn rất bình yên;
nên chiến tranh chẳng có gì thông báo.

40. Nhiều năm nay Ravenna vẫn thế
đại bàng Po(lenta) vẫn ấp trứng ở đây
dùng đôi cánh chở che cho Cervia.

43. Vùng đất đó hứng chịu nhiều thử thách
và khiến cho quân Pháp phải vùi thây,
dưới những vuốt màu xanh mà ta thấy.

46. Con chó già Veru(cchio) và con nó,
đã giáng cho Montag(na) một đòn đau,
khi ở đó xâu xé mồi của chúng.

49. Các thành phố Lamo(ne) và Santer(no),
dưới quyền con sư tử nhỏ nằm trong
hang ổ trắng, tới mùa đông lại đổi.

52. Nằm ở giữa một đồng bằng và núi
thành bên sông Savio nước chảy qua,
vẫn sống giữa tự do và chuyên chế.

55. Ngươi là ai, giờ xin đừng khe khắt
với chúng tôi hơn kẻ khác, để cho
tên tuổi ngươi mãi lưu trên trần thế”.

58. Ngọn lửa chợt cháy bùng lên sau đó
theo cách riêng nó chuyển động lắc lư
nghiêng bên này rồi bên kia, nói khẽ:

61. "Ta tin rằng câu trả lời này sẽ
tới với người được trở lại trần gian,
ngọn lửa này sẽ ngừng không chuyển động;

64. nhưng sự thật ta được nghe chẳng có
ai tới đây mà còn sống trở về,
trả lời ngươi nhục nhã gì phải sợ.

67. Ta từng là quân nhân, rồi tu sĩ,
ta đã tin có thể chuộc lỗi lầm
và điều đó được chứng minh là đúng.

70. Nếu ông ấy không phải là giáo chủ,
kẻ kéo ta trở lại tội ban đầu;
làm thế nào, ở đâu, ta muốn biết.

73. Trong khi ta vẫn còn nguyên xương thịt
mẹ ban cho, thì tính cách của ta
là con cáo, không phải là sư tử.

76. Mọi mánh lới, và chiêu trò các loại
ta trải rồi, và vì vậy mưu mô
của họ sẽ vang cùng trời cuối đất.

79. Khi nhận ra cuộc đời mình tới lúc
như mỗi người đến tuổi đó đều nên
sửa soạn thuyền, buồm rách thì khâu lại,

82. điều thích thú lúc bấy giờ sau đó,
khi lớn lên lại hối hận ăn năn;
thật khốn khổ, than ôi! vì lợi lộc.

85. ông hoàng của người Phari(sees) lúc đó,
đã tấn công vào Laterano
nhưng không chống người Sara(cin), Do Thái,

88. bởi kẻ thù của ông là Chris(tians)
và chưa ai từng chinh phục Acre
hay đã đến xứ Soudan buôn bán;

91. cũng chẳng vì nhiệm vụ hay thánh mệnh
không nhìn tôi, ông ấy chỉ ngắm mình
phải làm gì với sợi dây lưng đó.

94. như Constan(tine) cho kiếm tìm Silves(tro)
trên Sira(tti) để chữa trị bệnh phong;
vị vua ấy muốn ta làm thầy thuốc

97. để chữa khỏi cơn sốt cao: ngài ấy
xin lời khuyên, và ta đã lặng im
vì điều đó chỉ người say mới nói.

100. Rồi cười bảo: "Con tim đừng ngờ vực;
ta đã xong; giờ hãy chỉ cho ta
làm cách nào san bằng thành Penes(trino).

103. Thiên đường kia như nhà ngươi đã biết
có hai chìa để đóng/mở, tuy nhiên
người tiền nhiệm của ta không dám giữ”.

106. Những lời lẽ nghiêm trọng này đã khiến
ta nghĩ rằng không nói sẽ tệ hơn
nên đã thưa: "Cha rửa tội cho con

109. về các tội trên đời con đã mắc,
hứa rất nhiều mà làm thì quá ít
sẽ khiến ngươi giành ngôi vị tối cao”.

112. Ta chết rồi nhưng khi thánh Fran(cesco)
định tìm ta, một hắc thần đã nói:
"Thật sai lầm: ngài chớ vác nó đi.

115. Vì đã đưa những lời khuyên dối trá,
nó xuống đây với nô lệ của thần
nếu không thì thần làm sao nắm tóc;

118. không ăn năn ai thứ tha tội lỗi,
hối hận cùng ham muốn chẳng đi chung
vì mâu thuẫn không bao giờ cho phép”.

121. Thật đau đớn! Ta làm sao nhận biết
"Có thể là” vị thần nói với tôi,
"ngươi không nghĩ ta là nhà logic”.

124. Rồi mang ta đến chỗ vua Minos
và những người đuôi rắn quấn ngang lưng
tức giận thần ngồi cắn đuôi sau đó,

127. "Hãy để lửa mang nó đi” thần nói;
"cho nên ta mới bị lạc vào đây,
bực bội đi với vẻ ngoài đẹp đẽ”.

130. Khi câu chuyện đi tới phần kết thúc,
nó âu sầu khẽ tạm biệt chúng tôi
đỉnh ngọn lửa vừa đi vừa rung lắc.

133. Thầy và tôi, lại cô đơn dấn bước
qua mỏm này tới mỏm khác, tiếp theo
tới cây cầu bắc qua mương trả giá

136. cho những ai gieo rắc mỗi bất hòa.

Chú thích: 27
7. Con bò Sicilia (tiếng Anh: brazen bull) hay con bò đồng là một phương pháp và công cụ tra tấn và hành hình ở thời Hy Lạp cổ đại.
+ Theo Diodorus Siculus thuật lại trong Bibliotheca Historica thì Perillos of Athens là người phát minh và đề xuất nó lên Phalaris, vị bạo chúa xứ Akragas nay là Agrigento, Sicily để làm phương tiện mới cho việc hành hình tội phạm. Perillos tin rằng ông sẽ nhận được một phần thưởng cho phát minh của mình, nhưng thay vào đó, Phalaris đã đẩy ông từ đỉnh của một ngọn đồi xuống để giết chết người phát minh. Chính Phalaris cũng được cho là đã bị giết chết trong con bò đồng khi ông bị lật đổ bởi Telemachus, tổ tiên của Theron vào năm 554 TCN.
19-30. Linh hồn nói chuyện với Dante trong khổ thơ này là Guido I da Montefeltro (k. 1220-1298), một thành viên Ghibellines, nhà lãnh đạo, chính trị gia và tôn giáo người Ý; lãnh chúa của Montefeltro, một khu vực nằm giữa Valmarecchia và đầu nguồn sông Tiber (tức đỉnh núi Fumaiolo). Và là kẻ thù cuối cùng của Dante.
+ Năm 1248, ông là người đứng đầu nhiều nhóm Ghibellines ở Faenza và Forli, phục vụ dưới quyền của Hoàng đế Frederick II. Năm 1259, ông trở thành Thị trưởng (podestà) của Urbino, và nhận được danh hiệu bá tước Ghiaggiolo vào năm 1263. Sau khi thất bại trong trận Forlì năm 1282-1283, ông chấp nhận bị kiểm soát bởi Giáo hoàng Honorius IV vào năm 1286. Tuy nhiên sóng gió lại nổi lên khi Guido bị vạ tuyệt thông vào năm 1288, và trở thành người lãnh đạo Ghibellines ở Pisa. Sau đó vài năm ông tham gia cuộc chiến chống lại Florence và hỗ trợ thành phố Urbino chống lại Cesena.
Năm 1296, Giáo hoàng Boniface VIII rút lại án phạt và trao cho Guido quyền lãnh chúa của Montefeltro. Để trả ơn, ông đã đưa ra lời khuyên (dối trá) giúp Boniface VIII chống lại gia đình Colonna, khi lừa họ rời khỏi pháo đài ở Palestrina bằng một thỏa thuận ân xá rồi trở mặt.
Cùng năm, Guido gia nhập dòng Francesco rồi qua đời sau đó hai năm tại tu viện Assisi.
+ Người nói tiếng Lompardia (câu 19): ý nói Virgil.
+ Tên gọi Romagna (câu 28) bắt nguồn từ tên Latin của Romania, ban đầu là tên chung của "vùng đất có người La Mã” và xuất hiện lần đầu tiên trên các tài liệu Latin vào thế kỷ thứ V. Sau đó, nó mang ý nghĩa chi tiết hơn về lãnh thổ chịu sự cai trị của Đông La Mã, mà công dân tự gọi mình là người La Mã.
40. Ý nói, Ravenna vẫn là một thành phố đã tồn tại nhiều năm.
+ Trong lịch sử, Ravenna từng ba lần là thủ đô của: Đế chế Tây La Mã (402-476), Vương quốc Ostrogoths (493-553) và của Đế chế Byzantine (568-751).
41. Ý nói, Ravenna vẫn nằm dưới sự cai trị của Da Polenta, một gia tộc có truyền thống trung thành với đảng Guelph, có gia huy là một con đại bàng đỏ trên cánh đồng vàng.
42. Ý nói, quyền lãnh chúa của Guido il Vecchio da Polenta (cha của Francesca da Rimini, đã được nhắc đến trong Địa ngục 5), kéo dài từ năm 1275, đến triều đại giáo hoàng Martin IV, đã mở rộng quyền thống trị của mình đến các vựa muối của Cervia.
43-45. Vào cuối năm 1281, quân đội của giáo hoàng (Martin IV) do người Pháp chỉ huy đã bao vây chặt thành trì cuối cùng của Ghibelline ở Ý là Forlì. Người dân thành phố đã giả vờ đầu hàng rồi nửa đêm, Guido da Montefeltro đã trèo lên tháp canh, rung chuông báo hiệu cho binh lính đồng loạt tấn công trong lúc quân Guephs đã ngủ say, khiến cho hàng ngàn lính lê dương Pháp chết thảm.
+ Dưới những vuốt màu xanh: ý nói Gia huy nhà Ordelaffi là hình một con sư tử bán thân màu xanh trên nền vàng. Từ cuối thế kỷ XIII đến thế kỷ XVI, Forli và những vùng lân cận ở Romagna đều nằm dưới sự cai trị của nhà Ordelaffi.
+ Ordelaffi có lẽ là một gia tộc có nguồn gốc từ Đức hoặc Venice. Trong biên niên sử thành phố, người ta nhắc đến Ordelaffi lần đầu tiên vào giữa thế kỷ XII khi họ chuyển từ nông thôn đến thành phố. Gia đình Ordelaffi nắm quyền ở thành phố Forlì, một thành trì của Ghibelline, vào cuối thế kỷ XIII và quyền lãnh chúa mở rộng đến Castrocaro, Forlimpopoli và Cesena đến năm 1359, và một lần nữa trong khoảng từ 1376-1480.
46. Con chó già Verucchio: ám chỉ Malatesta da Verucchio (1212 - 1312), có biệt danh là Mastin Vecchio. Ông là một nhà lãnh đạo, chúa tể của Rimini từ 1295 cho đến lúc chết.
+ Malatesta là con trai Malatesta di Pennabilli, thị trưởng Pennabilli từ năm 1239 đến năm 1249 , và của Adelasia.
Malatesta đã khéo léo khai thác các mối quan hệ hôn nhân để củng cố quyền lực của mình. Năm 1248, sau thất bại của Frederick II ở Parma, ông đổi phe, gia nhập đảng Guelph. Kể từ đó, ông là người Guelph có tiếng nói quan trọng nhất của Romagna. Sự đối kháng với gia đình Montefeltro cho phép ông liên minh với các gia tộc Guelph khác như da Polenta chiến đấu với Guido da Montefeltro, thủ lĩnh của Ghibellines of Romagna. Trong trường hợp này, liên minh chính trị được củng cố bằng một cuộc hôn nhân giữa con trai đầu lòng của ông, Gianciotto với Francesca, con gái nhà da Polenta. (Cuộc hôn nhân nổi tiếng này đã được Dante nhắc đến trong Địa ngục 5)
Con chó con: ám chỉ Malatestino Malatesta (?-1317) con trai của Malatesta da Verucchio, là anh trai khác mẹ với Gianciotto và Paolo Malatesta, và là kẻ phải chịu trách nhiệm về cái chết của Guido del Cassero và Angiolello da Carignano (Địa ngục 28: 77) theo Dante là hai người giỏi nhất của Fano.
47. Ý nói hai cha con Malatesta đã giết chết thủ lĩnh phe Ghibelline của Montagna.
49-51. Lamone (hay Faenza) và Santerno (hay Imola) là hai thành phố có con sông cùng tên chảy qua. Faenza là một đô thị kiểu Ý, nằm ở phía tây nam tỉnh Ravenna, thuộc vùng Emilia-Romagna. Còn Imola là một đô thị kiểu Ý ở Bologna, trung tâm của vùng Emilia-Romagna.
Cả hai thành phố này đều thuộc về gia đình quý tộc Pagani của xứ Wales, có nguồn gốc từ Susinana. Gia tộc Pagani sở hữu nhiều lâu đài ở thung lũng Senio, giữa Imola và Faenza từ thế kỷ XI;
+ Sư tử nhỏ… hang ổ trắng: ý nói Gia huy của dòng họ này là hình một con sư tử màu xanh da trời trên nền trắng.
+ Đến mùa đông lại đổi: ý nói, Hầu tước Maghinardo là một Guelph ở Firenze, nhưng ở Romagna lại là một Ghibelline.
52-54. Ý nói Cesena ở tỉnh Forlì, thuộc vùng Emilia-Romagna. Thành phố này nằm dưới chân đồi Garampo & Spaziano, nơi có dòng sông Savio chảy qua. Từ năm 1296 đến 7-1300, Cesena được cai trị bởi Galasso da Montefeltro, em họ Guido da Montefeltro, người được Dante đề cập đến là một trong số những lãnh chúa tự do nhất trong Convivio (IV, IX, 14)
81. Câu này được phát triển từ một đoạn văn trong Convivio (IV, XXVIII, 3 và 8) của Dante.
85. Ám chỉ Giáo hoàng Boniface VIII (xem Địa ngục 19: 52-57)
86. Laterano (hay Latera) là Vương cung thánh đường San Giovani ở Laterano, và cũng là nhà thờ chính tòa của giáo phận Roma.
87. Saracin (tiếng Anh: Saracen) là một thuật ngữ để chỉ người Ả Rập và Hồi giáo ở thời trung cổ.
88. Christian: Kitô hữu hoặc Cơ đốc nhân.
89. Acre là một thành phố nhỏ ở phía tây Galilee thuộc miền bắc Israel, nằm ven Địa Trung Hải tại phần cực bắc vịnh Haifa.
90. Soudan hay Soldano là một thành đô ở tỉnh Imperia, Liguria (Ý).
93. Sợi dây lưng (sợi dây buộc ngang lưng áo của các tu sĩ dòng Francesco) là một sự mỉa mai ác ý, ám chỉ các tu sĩ dòng Francesco trong thế kỷ XIV thường là con mồi của sự tham nhũng.
95. Đỉnh (núi) Siratti hay Monte Soratte là một ngọn núi ở Lazio thuộc Roma, cao 691m. Trên đỉnh Soratte có ẩn thất của thánh Silvestro được xây dựng vào thế kỷ thứ 6 trên phần còn lại của một ngôi đền thờ Apollo. Theo truyền thuyết, nhà thờ này được Giáo hoàng Sylvester I lấy làm nơi ẩn náu để thoát khỏi cuộc đàn áp của Constantine.
102. Penestrino là một pháo đài của dòng họ Orsini.
+ Giáo hoàng Bonficace VIII làm theo lời khuyên dối trá của Guido I da Montefeltro là hứa tha thứ (ân xá) cho kẻ thù của mình (gia đình Colonna), để khiến họ rời khỏi pháo đài Palestrino và đến Rieti, nơi không có người bảo vệ, rồi sau đó san bằng tất cả.
110. Dante dường như nhắc lại một câu trong biên niên sử của Riccobaldo da Ferrara khi ông viết về Boniface VIII: "hứa nhiều, nhưng ít giữ những lời đã hứa".
112-116. Ý nói, mặc dù cuối đời, Guido đã gia nhập dòng Francesco và qua đời ở tu viện Assisi. Nhưng với tội dối trá khi xúi Boniface VIII chống lại gia đình Colonna, Guido vẫn bị giữ lại Địa ngục mà không được chuyển qua Luyện ngục. (xem chú thích Địa ngục 27: 19-30)
117. Nguyên văn: dal quale in qua stato li sono a' crini (ở trong trạng thái này mới có tóc).
+ Ý nói nắm kẻ có tóc không ai nắm kẻ trọc đầu.
136. Ý nói những người tìm mọi cách chia rẽ người khác (người gieo rắc mối bất hòa) sẽ gánh lấy tội lỗi của chính mình.