Đó là buổi chiều Thứ Bảy ngày 9 tháng 4 (hoặc 26 tháng 3) năm 1300, từ hai đến ba giờ chiều.

1. Vào thời khắc mà Juno tức giận
vì Seme(le) chống lại cả Thebes,
khi đã đánh hết lần này lần khác,

4. Athamas dường trở nên mất trí,
mỗi khi nhìn thấy vợ với hai con
còn rất nhỏ phải tay bồng tay bế,

7. ngài cứ hét: "Chăng lưới mau để bắt
sư tử và đàn con nó đi qua”;
và sau đó giương vuốt dài độc ác,

10. bắt đứa nhỏ có tên là Learchus,
vần vò xong đập vào đá chết tươi;
người vợ bèn ôm con lao xuống biển.

13. Khi vận may đã chối từ, cho dẫu
dân thành Troy có tài giỏi đến đâu,
cũng sụp đổ cả cơ đồ, vương quốc,

16. bị giam cầm, nàng Hecu(ba) buồn bã,
sau khi nhìn thấy xác của Poly(dorus)
dạt vào bờ, còn Poly(xena) đã chết

19. trong cơn đau không thể nào tả xiết,
nàng sủa như một con chó cuồng điên;
bởi nỗi đau đã khiến nàng mất trí.

22. Cơn cuồng loạn ở Troy hay Thebes
cũng không bằng sự độc ác ở đây
họ hành hạ con người như súc vật,

25. tôi đã thấy hai âm hồn nhợt nhạt,
và trần truồng như lũ lợn đuổi nhau
chạy quanh chuồng rồi lao vào cắn xé.

28. Một tên nhảy lên Capo(cchio) và cắm
cái răng nanh phập vào cổ anh ta,
mạnh đến nổi bụng hắn chà xuống đất.

31. Are(tine) nói mà giọng run lẩy bẩy:
"Con quỷ kia là Gianni Schicchi,
cơn điên lên nó sẽ làm như vậy”.

34. "Ồ! Tôi nói, mong nó đừng tức giận
rồi lại làm điều như thế với anh
nó là ai, xin nói cho tôi biết”.

37. "Đó là một linh hồn xưa” Anh đáp
"nàng Myrrha đầy tội lỗi, khiến cha
vì lú lẫn mà ngủ cùng con gái.

40. Để thực hiện mưu đồ này nàng ấy
đã giả vờ làm người khác, giống như
kẻ đang chạy ở đằng kia” Anh nói,

43. "để giành được con ngựa xinh đẹp nhất,
hắn giả làm di chúc của Buoso (Donatti)
và hợp thức việc kế thừa hợp pháp”.

46. Khi hai kẻ điên rồ này đi khuất
ánh mắt tôi lúc đó lại quay sang,
nhìn bọn họ, những người đau khổ khác.

49. Tôi thấy người giống như cây đàn luýt
với hai chân bị chặt cụt hết rồi
từ bẹn xuống chẳng còn chi nào cả.

52. Sự cố nước đọng đầy trong cơ thể,
xuất hiện làm biến dạng cả tứ chi,
khiến bụng đau mặt cũng không phản ứng,

55. còn đôi môi chẳng thể nào khép được
nửa kéo lên, nửa giật ngược xuống cằm
cứ khô kiệt như người đang bị sốt.

58. "Hỡi người đáng bị Chúa trời trừng phạt,
thế giới này, tôi không hiểu tại sao”,
ông ta nói "Hãy nhìn và chú ý

61. đến tình cảnh của Adam thợ cả:
lúc sống tôi có đủ thứ trên đời,
còn bây giờ, than ôi! thèm cả nước.

64. Những con suối của vùng đồi xanh ngát
Casentin đều chảy xuống Arno,
lòng suối nước luôn êm đềm, lạnh mát

67. những hình ảnh đang hiện ra trước mắt
chỉ càng làm tăng cơn khát trong tôi
sự đau khổ khiến mặt tôi hốc hác.

70. Thêm công lý gây hoang mang, cứng nhắc
khi nó luôn vạch tội lỗi của tôi
khiến đường chạy tiếng thở than càng lớn,

73. ở Rome(na), nơi tôi từng làm giả
những đồng tiền có hình thánh Baptist;
thân xác tôi đã bị thiêu ở đó.

76. Nhưng nếu thấy những âm hồn thiểu não
của Guido hay Ales(sandro)… dù cho
được uống nước tôi cũng không đánh đổi.

79. Trong bọn chúng có một tên ở đấy
các âm hồn đã nói đúng; tuy nhiên
chân tay tôi giờ như người bị trói?

82. Giá như tôi vẫn nhẹ cân như trước
mỗi trăm năm chỉ cần tiến một inch,
thì tôi cũng sẽ lần theo bước chúng,

85. tìm bằng được giữa đám dân đê tiện,
dù ngục này mười một dặm bao quanh,
còn bề ngang cũng chừng hơn nửa dặm.

88. Tôi với chúng khác chi người thân thuộc:
còn chúng thì xui tôi bỏ thêm ba
cara xỉ để đúc ra tiền giả”.

91. "Còn hai kẻ thảm hại kia”, tôi hỏi
"chúng đang nằm phía bên phải cạnh anh
là ai mà mùa đông còn bốc khói?”

94. "Lúc xuống đây tôi đã nhìn thấy chúng,
cứ nằm hoài kể cả lúc mưa rơi,
và tôi nghĩ chúng sẽ không nhúc nhích.

97. Ả gian dối đổ tội cho Joseph;
và Sinon, kẻ giả mạo ở Troy
cơn sốt nóng khiến cả hai thối rữa”.

100. Rồi một kẻ chắc quá ư buồn chán
vì cái tên bị bêu riếu, quay sang
đấm thùm thụp vào bụng tên phù thũng.

103. Âm thanh đó kêu vang như tiếng trống;
Adam bèn đấm vào mặt hắn ta
cánh tay cũng chẳng kém phần cứng rắn,

106. "Mặc dù ta không thể di chuyển được
nhưng tay ta vẫn còn rất nhớ nghề”,
thợ cả nói: "Phục vụ ngươi miễn phí”.

109. Kẻ kia đáp: "Lên dàn thiêu, lúc ấy
tay của mày quá sớm để khoe khoang;
nhưng công nhận mày đúc tiền rất giống”.

112. "Về điều này cứ cho mày nói đúng;
nhưng chính mày cũng trung thực gì đâu
ở thành Troy toàn nói lời gian trá”.

115. "Tao nói dối, còn mày làm tiền giả”,
Sinon cười: "So với tội của tao,
tội của mày nặng hơn nhiều kẻ khác”.

118. "Quân man trá, nhớ lại đi, ngựa gỗ”,
hồn bụng to liền đáp lại: "Vì ngươi
cả thế giới đều biết về điều đó!”

121. "Còn lưỡi mày sẽ nứt vì cơn khát,
thứ nước hôi ứ trong bụng dồn lên
sẽ biến thành một bức tường che mắt!”

124. "Miệng của mày sẽ bị mày xé rách”
gã đúc tiền liền đáp lại: "Còn tao,
nếu có khát chất dịch kia sẽ tiết,

127. mày đang sốt còn cái đầu đau điếng
hãy lật xem tấm gương của Narcis(sus)
mày sẽ chẳng tốn nhiều lời mời mọc”.

130. Tôi đứng nghe hết thảy lời của họ,
thầy của tôi sốt ruột nói: "Thôi nào,
đi được chưa đừng để ta nổi cáu!”

133. Nghe thầy nói với giọng đầy giận dữ,
tôi quay sang thoáng xấu hổ nhìn thầy
chuyện đến nay tôi vẫn còn ghi nhớ.

136. Giống như người gặp giấc mơ chết tiệt,
trong giấc mơ lại mong ước được mơ
những điều mà mình khát khao thèm muốn,

139. tôi cũng vậy, không thể nào nói được,
dù rằng tôi đã xin lỗi, nhưng mà
tôi vẫn tưởng mình chưa làm điều đó.

142. "Khiếm khuyết lớn thường ít khi xấu hổ”,
thầy bảo tôi: "Chẳng cần giữ khư khư
nỗi ưu phiền cũng không cần hối tiếc.

145. Nếu vận may đến tìm con lần nữa,
hãy nhớ ta sẽ luôn ở bên con,
dù nơi đó mọi người đang cãi lộn;

148. và có thể phải nghe lời thô tục”.




Chú thích: 30
1-3. Ám chỉ mối tình "vụng trộm” của thần Zeus với Semele trong thần thoại Hy Lạp. Câu chuyện này cũng được Ovid kể lại trong Metamorphoses (IV, 416-562).
+ Zeus có một mối tình "vụng trộm” với Semele, con gái vua Cadmos, người đã xây thành Thebes bảy cổng. Vợ Zeus là nữ thần Hera vì ghen tuông đã ngấm ngầm xúi bẩy Semele đòi thần Zeus thể hiện quyền uy của mình và nàng Semele đã bị thiêu chết khi Zeus giáng sấm sét xuống thành Thebes.
4-12. Ám chỉ câu chuyện về Athamas trong thần thoại Hy Lạp và được Ovid kể lại trong Metamorphoses (XIII, 399-575).
+ Athamas là một vị vua của vùng Boeotia. Người vợ đầu tiên của Athamas là nữ thần Nephele, nhưng không rõ vì sao lại bỏ nhau; họ có hai con chung là Phrixus & Helle. Còn người vợ thứ hai là Ino, nàng là con gái vua Cadmus và là chị gái của Seleme; họ có hai con chung là Learchus và Melicertes.
Theo thần thoại Hy Lạp, Seleme chết vào lúc đang có mang đứa con của nàng với thần Zeus là Dionysos (tức thần rượu nho sau này). Thần Zeus lúc đó nhanh tay cứu được con mình nhưng vì sợ vợ nên phải nhờ Ino và Athamas nuôi hộ. Khi Hera biết được chuyện đó, vị thần nổi tiếng ghen tuông đã giáng tai họa trừng phạt khiến Athamas trở nên mất trí. Trong một cơn cuồng điên, nhà vua đã giết chết đứa con trai yêu dấu của mình là Learchus. Ino quá hoảng sợ vội ôm đứa con còn lại chạy trốn đến khi cùng đường thì hai mẹ con phải nhảy xuống biển.
13-15. Ám chỉ việc thành Troy bị mất pho tượng thần bảo hộ thành phố Palladio, nên dù là đô thành hùng vĩ và giàu có vào bậc nhất trong vùng biển Aegea cũng bị sụp đổ.
+ Theo thần thoại Hy Lạp, thành Troy trải qua bao đời vua, từ lúc khởi công xây dựng cho đến khi hoàn thành, nhưng đến đời vua Priam luôn nổi tiếng khắp bốn phương là một đô thành hùng vĩ và giàu có vào bậc nhất trong vùng biển Aegea.
16-20. Theo cách mô tả của Dante trong Địa ngục thì câu chuyện về các nhân vật của thành Troy như Hecuba, Polydorus… là các phiên bản ngoài thần thoại Hy Lạp.
+ Polyxena (nguyên tác: Polissena) là con gái vua Priam và Hoàng hậu Hecuba, nàng là người đã khiến Achill phải say mê trong lúc đi theo cha mẹ đến gặp Achill để xin chuộc xác Hector. Khi thành Troy thất thủ, quân Hy Lạp đã giết Polyxena theo lệnh của Ullysse để hiến tế cho Achill.
+ Có chuyện lại kể rằng sau thất bại của thành Troy, Hoàng hậu Hecuba được trao cho Ullysse (tức Odysseus) như một nô lệ. Cô đã gầm gừ và nguyền rủa anh ta, vì vậy các vị thần đã biến cô thành một con chó, và cho phép cô trốn thoát. Có lẽ Dante đã dựa vào tích chuyện này và đưa vào tác phẩm của mình.
28. Capocchio: xem Địa ngục 29: 136.
31. Aretine: Griffolino hoặc Grifolino d'Arezzo, đã xuất hiện ở Địa ngục 29: 73 -120.
32. Gianni Schicchi de 'Cavalcanti (chết trước năm 1280) là nhân vật chính trong một trò đùa nổi tiếng ở Florence khi giả làm Buoso Donati (kẻ này đã xuất hiện trong Địa ngục 25: 140)
+ Tuy nhiên có nhà bình luận khác lại cho rằng: Gianni Schicchi de 'Cavalcanti (mất năm 1280) là một hiệp sĩ thời trung cổ, một nhân vật lịch sử của Firenze trong thế kỷ thứ mười ba. Không có nhiều thông tin lịch sử về Schicchi, nhưng khi lấy sự tham khảo của Dante làm điểm khởi đầu, các nhà bình luận đã miêu tả tiểu sử của Schicchi, phần lớn theo đoạn văn của Địa ngục.
38-39. Mirra (tiếng Anh: Myrrha) còn được gọi là Smyrna, là mẹ của Adonis trong thần thoại Hy Lạp. Cô đã bị biến thành một cây myrrh sau khi đã giao hợp với cha mình và sinh ra Adonis như một cái cây.
+ Câu chuyện thần thoại kể chi tiết về mối quan hệ loạn luân giữa Myrrha và cha cô, Cinyras. Myrrha phải lòng cha mình và lừa anh ta quan hệ tình dục. Sau khi phát hiện ra danh tính của Myrrha, Cinyras rút thanh kiếm của mình ra và truy đuổi cô. Myrrha chạy trốn qua Ả Rập và sau chín tháng, quay sang các vị thần để được giúp đỡ. Họ thương hại cô và biến cô thành một cây myrrh. Trong khi ở dạng thực vật, Myrrha sinh ra Adonis. Theo truyền thuyết, những mùi thơm của cây myrrh là nước mắt của Myrrha.
Hình thức quen thuộc nhất của huyền thoại đã được kể lại trong Metamorphoses của nhà thơ Ovid, và câu chuyện là chủ đề của tác phẩm nổi tiếng nhất (nay đã mất) của nhà thơ Helvius Cinna.
52. Phù thũng: tức là nước không thoát ra ngoài được mà đọng lại trong cơ thể.
61. Ám chỉ việc người thợ rèn Adamo da Brescia làm giả đồng florin theo yêu cầu của các con trai nhà Guidi di Romena để làm suy yếu đồng tiền Florentine.
+ Bắt đầu từ thế kỷ XI, người Guidi đã mở rộng sự thống trị phong kiến của họ đối với một phần lớn của đảo Tuscany ngày nay, xây dựng nhiều lâu đài tạo thành mối đe dọa đối với Florence non trẻ. Khi Bá tước Guido Guerra IV qua đời vào năm 1217, ông đã để năm đứa con chia sẻ tài sản của mình. Lâu đài Romena được giao cho Aghinolfo và từ đây, nhánh của Guidi di Romena có nguồn gốc, phát triển song song với các bá tước Guidi di Poppi, Modigliana, Porciano và Battifolle.
Các con trai của Aghinolfo (Guido, Alessandro và Aghinolfo) sau đó đã buộc người thợ rèn Adamo da Brescia làm giả đồng florin để làm suy yếu đồng tiền Florentine. Khi bị phát hiện, người thợ rèn đã bị bắt và bị thiêu sống ở một nơi mà ngày nay được gọi là Omomorto. Vào thời điểm đó (năm 1281) Dante mới 16 tuổi, nên dường như tác giả chỉ biết về câu chuyện này vào năm 1302.
65. Casentin (tiếng Anh: Casentino) là một trong số bốn thung lũng đã chia cắt tỉnh Arezzo. Do sông Arno bắt nguồn từ núi Falterona nên Casentino cũng là thung lũng đầu tiên sông Arno chảy qua trước khi đến Subbiano, Ý.
74. Ý nói đồng Florin vàng, là đồng tiền châu Âu đầu tiên được được sản xuất từ thế kỷ thứ bảy với số lượng đủ để đóng một vai trò thương mại quan trọng. Thiết kế của những đồng Florin nguyên bản là một huy hiệu đặc biệt của thành phố với một mặt là hình bông hoa Florentine và mặt còn lại là hình thánh John Baptist đang đứng, mặt nhìn thẳng về phía trước.
78. Fonte Branda: ý nói Đài nước Branda.
97. Người phụ nữ này là vợ của Potiphar. Theo Kinh thánh (Genesis XXXIX, 7-20) sau khi không quyến rũ được Joseph, kẻ dối trá này đã vu cho người đầy tớ kiêm quản gia của nhà mình tội cưỡng bức khiến cho Joseph bị nhốt vào ngục.
98. Sinon là một tên lính trong đội quân viễn chinh Hy Lạp. Sau khi giả tuyên bố rút quân về nước, Ulysse vờ cho bắt Sinon để làm vật tế thần, nhưng sau đó lại bí mật thả cho người này chạy trốn sang phía quân Troy. Khi bị dẫn giải đến chỗ vua Priam, Sinon đã nói dối về chuyện con ngựa gỗ để lừa người Troy kéo nó vào trong thành theo mưu kế mà Ulysse trước đó đã dầy công xếp đặt.
128. Theo thần thoại Hy Lạp, Narcissus là một thợ săn đẹp trai đến từ thành phố Thespiae ở Boeotia. Một lần Narcissus nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của mình ở dưới nước quá đẹp nên đã đem lòng yêu chính bản thân mình. Vì không bao giờ được cái bóng đó đáp lại, chàng ta đau khổ lao mình xuống nước tự tử. Khi ở thế giới bên kia, Narcissus vẫn không thôi ngắm mình dưới làn nước của sông mê Styx.